WANNEER KOMT VROUWELIJKE KAALHEID VOOR?

Bij het horen van het woord kaalheid (de medische term is alopecia) denken de meeste mensen waarschijnlijk eerst aan een man van middelbare leeftijd met een glimmende krans van haar op zijn kruin. Hoewel kaalheid vaker mannen dan vrouwen treft, is het vrouwelijke geslacht er zeker niet immuun voor – naar schatting lijdt ongeveer 25 tot 40 procent van de vrouwen eraan, met name de oudere vrouwen.

Maar wanneer en waarom treedt haarverlies bij vrouwen eigenlijk op? De oorzaken hiervoor zijn talrijk en kunnen op elk moment in het leven ontstaan. Het kan leiden tot plaatselijke of volledige kaalheid. De oorzaken zijn afhankelijk van het individu en van het geslacht; mannelijke en vrouwelijke kaalheid zijn namelijk niet hetzelfde, hoewel ze vaak een vergelijkbare of zelfs dezelfde oorsprong hebben. Toch kunnen we de werking van mannelijke geslachtshormonen, androgenen, als belangrijkste reden voor het verminderde aantal haren bij beide geslachten aanwijzen.

Ondanks hun naam vinden we androgenen in de lichamen van beide geslachten. Het bekendste androgeen is testosteron.

Bij jongens zijn androgenen verantwoordelijk voor de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken, bij meisjes voor het begin van de puberteit. Daarnaast vervullen ze bij vrouwen nog andere functies – de belangrijkste is zonder twijfel hun omzetting in oestrogeen hormonen, en daarnaast zouden ze ook betrokken zijn bij de regulatie van veel interne organen.

De hoeveelheid mannelijke geslachtshormonen in het vrouwelijk lichaam is gering, maar het komt vaak voor dat de hoeveelheid iets te hoog of te laag is, wat patiënten verschillende problemen kan bezorgen – bij te lage hoeveelheden vermoeidheid, een verminderd zelfvertrouwen, een lage libido of een grotere gevoeligheid voor botziekten, en bij te hoge hoeveelheden acne, hirsutisme (overmatige haargroei), PCOS (polycysteus ovarium syndroom) en bijbehorende problemen, evenals kaalheid. Dit begint meestal in de late tienerjaren, maar is niet altijd meteen merkbaar, omdat het haar bij vrouwen, in tegenstelling tot mannen, dunner wordt zonder noodzakelijkerwijs uit te vallen. Dit proces duurt doorgaans tot de menopauze, waarna kaalheid vaak zichtbaarder wordt.

Haarverlies is echter niet altijd het gevolg van een verhoogde hoeveelheid androgenen – het kan ook worden veroorzaakt door een overmatige gevoeligheid van receptoren voor deze hormonen, wat in de praktijk dezelfde effecten heeft.

Hoewel de werking van mannelijke geslachtshormonen de meest voorkomende oorzaak van kaalheid bij vrouwen is, is het natuurlijk niet de enige. Er zijn nog veel meer oorzaken, die we kunnen indelen in omgevings- en interne factoren. Tot de eerste behoren factoren waar we min of meer zelf invloed op hebben en die we kunnen beheersen, zoals stress, plotseling gewichtsverlies, medicatie, roken, overmatige 'zorg' voor het haar... terwijl tot de tweede factoren behoren zoals schildklierproblemen, zwangerschap, ijzertekort, verschillende ziekten, veroudering, genetische factoren, enzovoort. Op de interne factoren hebben we geen invloed.

De meeste genoemde externe factoren, zoals stress of roken, lijken wellicht niet bijzonder dreigend, maar ze hebben toch veel negatieve effecten op ons lichaam, waaronder overmatig haarverlies. Dit treedt op enkele weken na blootstelling aan een stressvolle situatie, en binnen twee maanden kan het haar zelfs volledig uitvallen, hoewel het later weer aangroeit – soms eerder, soms veel later. In al deze gevallen is de kaalheid tijdelijk en herstelt het haar zich meestal volledig of gedeeltelijk na het stoppen van de schadelijke invloeden. Dit geldt ook voor haar dat is beschadigd door overmatig gebruik van te agressieve shampoos, te hete lucht bij het drogen of te veel 'kunstmatige' haarkleuren.

In tegenstelling tot externe factoren kunnen interne factoren het haar permanent beschadigen of het herstel vertragen, wat meestal vrouwen in de middelbare of oudere leeftijdsgroep treft. Voorbeelden hiervan zijn zwangerschap – tijdens deze periode treedt haarverlies meestal op na de bevalling en duurt het totdat de hormonale balans weer is hersteld – en veroudering. Ziekten zoals psoriasis of lupus kunnen voorkomen bij jonge meisjes, moeders en grootmoeders, en zijn verantwoordelijk voor tijdelijke of permanente kaalheid. De ernstigste vorm van deze aandoening is alopecia universalis, waarbij de patiënt al het lichaamshaar verliest; minder ernstige vormen zijn alopecia areata en alopecia totalis, waarbij het haar op een klein tot groot gebied of op het gehele hoofd uitvalt. Alopecia als ziekte is slechts gedeeltelijk te genezen. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen en ook bij kinderen. Verder zijn er nog erfelijke factoren. Heeft je moeder dun en uitgedund haar? Heeft je grootmoeder kale plekken op haar hoofd? In dat geval heb je helaas een genetische aanleg voor de ontwikkeling van kaalheid, waartegen zelfs preventieve maatregelen weinig kunnen uitrichten.

Natuurlijk zijn er nog veel meer oorzaken van kaalheid, sommige verklaard, andere niet, sommige beïnvloedbaar en andere niet. Het is echter zeker dat een stressvol leven en andere externe factoren het haar beschadigen, waardoor het dunner en minder vol wordt, wat kan leiden tot tijdelijk of permanent haarverlies. Daarom is het het beste om deze factoren volledig te vermijden, en er zijn veel kwalitatieve producten op de markt die het haar voeden zonder het te beschadigen, waardoor dun en uitgedund haar weer wat volume en glans krijgt.